Zarząd jest organem wykonawczym w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkach akcyjnych. Do kompetencji zarządu należy prowadzenie spraw spółki oraz reprezentowanie jej na zewnątrz. Pełnienie funkcji członka zarządu wiąże się nie tylko z kierowaniem działalnością spółki, ale również z ponoszeniem odpowiedzialności za podejmowane działania. Członkowie zarządu podlegają zarówno odpowiedzialności cywilnej, jak i karnej.
Niniejszy artykuł zapozna Cię z kwestiami związanymi z odpowiedzialnością karną członków zarządu.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że przestępstwa, za których popełnienie mogą odpowiadać członkowie zarządu są uregulowane w szeregu różnych ustaw. Do najważniejszych z nich należą Kodeks karny, Kodeks spółek handlowych oraz Ustawa o rachunkowości.
Odpowiedzialność członków zarządu uregulowana Kodeksem karnym
Odpowiedzialności na gruncie prawa karnego mogą podlegać jedynie osoby fizyczne. Za przestępstwa związane z działalnością spółki będą odpowiadali zatem członkowie zarządu jako osoby zajmujące się prowadzeniem jej spraw. Z punktu widzenia członków zarządu najistotniejsze znaczenie mają przepisy zawarte w Rozdziale XXXVI Kodeksu karnego zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym”.
Do przestępstw tych możemy zaliczyć m.in.
- nadużycie zaufania (art. 296 KK),
- łapownictwo menadżerskie (art. 296a KK),
- pranie brudnych pieniędzy (art. 299 KK),
- niezaspokojenie roszczeń wierzyciela (art. 300 KK),
- pozorne bankructwo (art. 301 KK),
- faworyzowanie wierzycieli, łapownictwo (art. 302 KK)
- prowadzenie nierzetelnej dokumentacji (art. 303 KK)
Jednym z najczęstszych przestępstw popełnianych przez członków zarządu jest udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzycieli poprzez wyzbycie się majątku spółki w sytuacji, gdy grozi jej niewypłacalność lub upadłość (art. 300 KK).
Warto również zwrócić uwagę na przestępstwa polegające na fałszowania faktur, które mogą przyjąć dwie postacie:
- fizycznego podrobienia lub przerobienia faktury
- wystawienia fałszywej faktury.
Przestępstwa polegające na uszczupleniu należności publicznoprawnej z tytułu zapłaty podatku VAT lub wyłudzeniu zwrotu tego podatku są obecnie jednymi z najbardziej ściganych przestępstw. Za ich popełnienie może grozić kara nawet 25 lat pozbawienia wolności.
Odpowiedzialność członków zarządu uregulowana Kodeksem spółek handlowych
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność m. in. za niezgłoszenie wniosku o upadłość spółki pomimo zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości (art. 586 KSH). Za czyn ten grozi kara grzywny, ograniczenia wolności labo pozbawienia wolności do roku.
Członkowie zarządu odpowiadają również za
- dopuszczenie do nabycia przez spółkę własnych udziałów lub akcji albo do brania ich w zastaw (art. 588 KSH),
- dopuszczenie do wydania przez spółkę dokumentów imiennych na okaziciela lub dokumentów na zlecenie na udziały lub prawa zysku w spółce (art. 589 KSH).
Czyny te są zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.
Odpowiedzialności karnej podlega również członek zarządu, który dopuszcza do tego, że zarząd:
- nie składa sądowi rejestrowemu listy wspólników,
- prowadzi księgę udziałów albo księgę akcyjną niezgodnie z przepisami,
- nie zwołuje zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia,
- odmawia wyjaśnień osobie powołanej do rewizji lub nie dopuszcza jej do pełnienia obowiązków,
- nie przedstawia sądowi rejestrowemu wniosku o wyznaczenie biegłych rewidentów,
- nie ogłasza wzmianki o złożeniu opinii przez biegłego rewidenta w sądzie rejestrowym
Za popełnienie powyższych czynów grozi kara grzywny do 20 000 złotych. Takiej sam karze podlega członek zarządu, który dopuszcza do tego, że spółka przez czas dłuższy niż trzy miesiące pozostaje bez rady nadzorczej w należytym składzie.
Członkowie zarządu ponoszą także odpowiedzialność za dopuszczenie do sytuacji, w której pisma i zamówienia handlowe oraz informacje dotyczące spółki, nie zawierają danych określonych w przepisach prawa. Grozi za to kara grzywny w wysokości do 5 000 zł.
Odpowiedzialność członków zarządu uregulowana Ustawą o rachunkowości
Członkowie zarządu są kierownikami jednostki w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości. W związku z tym ciążą na nich obowiązki sprawozdawcze związane z działalnością spółki. Za niedopełnienie tych obowiązków członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej. Do najistotniejszych naruszeń na gruncie ustawy o rachunkowości możemy zaliczyć naruszenie obowiązków w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych. Za popełnienie takiego czynu grozi kara grzywny lub pozbawienia wolności do lat 2. Kary te mogą zostać wymierzone łącznie.
Podsumowanie
Członkowie zarządu spółek mogą podlegać odpowiedzialności karnej za szereg działań na podstawie przepisów różnych ustaw. Reprezentowanie przed sądem takiej osoby wymaga nie tylko dobrej znajomości prawa karnego, ale również zagadnień związanych z biznesem, finansami czy rachunkowością. Dlatego w takich sprawach warto zwrócić się o pomoc do radcy prawnego. Radcy prawni posiadają bowiem doświadczenie w obsłudze podmiotów gospodarczych. Wymaga to od nich znajomości nie tylko różnych dziedzin prawa, ale także sposobu funkcjonowania danej jednostki oraz specyfiki branży, w której działa.